Uczeń-łobuz: jak reagować na niewłaściwe zachowania?

Dlaczego uczniowie zachowują się w sposób „łobuzerski”?

Niepożądane zachowania mogą mieć wiele przyczyn – od biologicznych, przez emocjonalne, aż po społeczne i szkolne.

. Uczeń może:

• przeszkadzać w lekcji, używać wulgaryzmów, niszczyć cudze rzeczy lub wdawać się w bójki,

• buntować się wobec poleceń, uciekać z zajęć albo jawnie kwestionować autorytet nauczyciela.

Źródła problemów bywają różne:

• biologiczne (np. nadpobudliwość, zaburzenia poznawcze),

• rodzinne i społeczne (dysfunkcyjna rodzina, brak wsparcia w domu),

• szkolne (zbyt liczne klasy, brak indywidualizacji pracy, przeciążenie wymaganiami).

Zrozumienie, że za zachowaniem kryje się konkretna przyczyna, to pierwszy krok do skutecznego działania. Jak pisał Jesper Juul – każde zachowanie dziecka ma sens, jeśli spojrzymy na nie w odpowiednim kontekście.

4 sprawdzone filary pracy z uczniem-łobuzem

1. Stwórz bezpieczną przestrzeń

Dziecko, które czuje się pewnie i „u siebie”, rzadziej walczy o uwagę poprzez niewłaściwe zachowania. Pomaga w tym:

• stałe miejsce w klasie,

• rytuały (powitanie, podsumowanie zajęć),

• porządek i estetyka otoczenia,

• jasne zasady przechowywania swoich rzeczy.

Takie działania redukują niepokój i wzmacniają poczucie przynależności.

2. Buduj wspólnotę i równe zasady

Poczucie bycia częścią grupy to silny czynnik chroniący przed trudnymi zachowaniami. Dlatego:

• traktuj wszystkich uczniów równo,

• unikaj faworyzowania i etykietowania,

• reaguj zdecydowanie na wykluczenia i przemoc rówieśniczą.

Pamiętaj: równe traktowanie nie oznacza tego samego dla każdego – oznacza sprawiedliwość i szacunek wobec indywidualnych potrzeb.

3. Zadbaj o dynamikę lekcji

Trzy kwadranse w ławce mogą być dla wielu uczniów nie do zniesienia. Nuda i monotonia często prowadzą do zachowań niepożądanych. Dlatego:

• wprowadzaj elementy ruchu, muzyki i gier,

• pozwól na krótkie „energetyczne przerwy”,

• wykorzystuj humor – żart w odpowiednim momencie potrafi rozładować napięcie i przywrócić uwagę.

4. Daj uczniom przestrzeń wyboru

Nadmierna kontrola rodzi bunt. Jasne zasady są potrzebne, ale równie ważne jest poczucie sprawczości. Możesz je budować, pozwalając uczniom:

• wybierać narzędzia pracy,

• decydować o formie realizacji zadania,

• współtworzyć reguły obowiązujące w klasie.

To nie tylko zmniejsza opór, lecz także uczy odpowiedzialności i samodzielności.

Dodatkowe techniki, które warto znać:

• język żyrafy zamiast języka szakala – czyli empatia zamiast ocen i krytyki,

• stawianie pytań otwartych zamiast „dlaczego” – by nie wzbudzać postawy obronnej,

• budowanie mostów w komunikacji – kontakt wzrokowy, słuchanie, akceptacja,

• efekt aureoli – skupianie się na mocnych stronach ucznia, by nie zamykać go w roli „trudnego”.

Podsumowanie

Kiedy uczeń zachowuje się niewłaściwie to sygnał, że coś w jego świecie wymaga wsparcia. Twoja reakcja - pełna spokoju, konsekwencji i empatii - może zmienić nie tylko przebieg lekcji, ale także całe szkolne doświadczenie dziecka. Pamiętaj: konsekwencja, szacunek i elastyczność to fundamenty skutecznej pracy wychowawczej.